مرکز آموزش های ضمن خدمت؛ دوران کرونا و فعالیت های آتی
دکتر علی بزرگی امیری از شهریور ماه ۱۳۹۶ رئیس مرکز آموزشهای ضمن خدمت دانشگاه تهران شد. مشروح گفتگوی کارشناس روابط عمومی با رئیس مرکز آموزش های ضمن خدمت دانشگاه تهران به شرح ذیل است:
امروزه سازمانهایی پیشرو محسوب میشوند که به امر آموزش، توانمندسازی و توسعه منابع انسانی تاکید و اهتمام ویژه دارند و توان افزایی شغلی و فردی مدیران و کارکنان را در اولویت اولشان قرار میدهند تا از این طریق، کارایی و اثربخشی آنان در سازمان و زندگی افزایش یابد. آموزش منابع انسانی سازمانها، در سراسر جهان به عنوان یکی از برنامههای حیاتی و راهبردی مدیریت در راستای دستیابی به سازمانهای یادگیرنده شناخته شده است و این بدان دلیل است که دستیابی به اهداف و پیشبرد دیگر برنامههای سازمان، به کیفیت این عامل پیوند خورده است. سازمان یادگیرنده میتواند این گونه توصیف شود: سازمانی که آینده خودش را جست جو میکند و یادگیری را یک فرایند خالق و جاری برای اعضای خود در نظر میگیرد؛ سازمانی که پیشرفت، تغییرات و تحولاتش در جهت پاسخ به نیازها و خواستههای افراد درون و بیرون سازمان است. در همین راستا و نظر به اهمیت موضوع، دانشگاه تهران به عنوان نماد آموزش عالی، تصمیم به ایجاد مرکزی در قالب یک ادارهی کل ذیل معاونت اداری و مالی دانشگاه گرفت. این مجموعه، با هدف ارائه خدماتی همچون آموزشهای سازمانی و مشاورهای به کارکنان، مدیران و اعضای هیأت علمی دانشگاه تهران و سایر سازمانها و آحاد جامعه، با بهرهگیری از توان علمی و تخصصی استادان مجرب و توانمندیهای دانشگاه تهران، با عنوان «مرکز آموزشهای ضمن خدمت دانشگاه تهران» تشکیل شد. در حال حاضر، ریاست مرکز بر عهده دکتر علی بزرگی امیری، عضو هیأت علمی دانشکده مهندسی صنایع، است. فعالیت و برنامههای آتی و در دوران کرونا موضوع گفتگوی ما با ایشان است.
مرکز آموزشهای ضمن خدمت با چه هدفی و از چه زمانی کار خود را آغاز کرد؟
در گذشته مبحث آموزشهای سازمانی کارکنان دانشگاه تهران در قالب یکی از مأموریتهای «معاونت آموزش و توسعه منابع انسانی «ذیل» اداره کل منابع انسانی و امور رفاهی» اجرا میشد. در سال ۱۳۹۶ با توجه به سیاستهای هیأترئیسه و اهمیت توانمندسازی منابع انسانی، در بازنگری ساختار سازمانی معاونت اداری و مالی» اداره کل منابع انسانی و امور رفاهی «به سه بخش تقسیم شد: «اداره کل منابع انسانی»، «اداره کل امور رفاهی» و «مرکز آموزشهای ضمن خدمت». لذا در مأموریتی که برای مرکز در نظر گرفته شد موضوع آموزش و توانمندسازی کارکنان دانشگاه پررنگتر شد. همچنین در سال ۱۳۹۷ نیز با تصویب آئیننامه افزایش توانمندیها و شایستگیهای حرفهای اعضای هیأت علمی و مدیران دانشگاه تهران در هیأت رئیسه دانشگاه، حوزه اجرای دورههای ویژه اعضای هیأت علمی و مدیران دانشگاه و مأموریت دبیرخانهای طرح به مرکز آموزشهای ضمن خدمت داده شد.
روند تعریف دوره های آموزشی در مرکز چگونه است؟
مدیریت فرآیند آموزشهای سازمانی شامل چهار فاز میشود: فاز اول نیازسنجی، فاز دوم طراحی و برنامهریزی آموزشی، فاز سوم اجرای آموزش و فاز چهارم ارزیابی اثربخشی. تاکنون با توجه بازطراحی ساختار سازمانی، در حوزه کارکنان، دو فاز طراحی و برنامهریزی آموزشی و اجرای آموزش جز مأموریتهای مرکز و دو فاز نیازسنجی آموزشی و ارزیابی اثربخشی جز مأموریتهای اداره کل برنامه ریزی و تحول سازمانی تعریف شده است. سوالی که اشاره کردید مربوط به فاز نیازسنجی است که از دو مسیر قابل بررسی است: (۱) مسیر بالا به پایین که بر اساس سیاستها و برنامههای دانشگاه و با توجه به طراحی مشاغل و نیازمندیهای هر شغل، دورههای آموزشی مورد نیاز مشاغل مختلف قابل احصاء است. در این مسیر، همکاران اداره کل برنامهریزی و تحول سازمانی زحمت بسیار کشیدند و از منظر پستهای سازمانی دورههای آموزشی مورد نیاز مشاغل مختلف دانشگاه را احصاء نمودند. هم اکنون منتظر تصویب و ابلاغ آن به مرکز آموزشهای ضمن خدمت هستیم. در عین حال، مرکز نیز مأموریتها و برنامههای دانشگاه و نیازمندهای مشاغل را بررسی و رصد مینماید و سعی کردیم عناوین دورههای آموزشی متناسب با برنامههای دانشگاه را تا حد امکان اجرا نمائیم. (۲) مسیر بعدی از پایین به بالا است که در آن، با توجه به نیازمندیهای واحدهای مختلف دانشگاه، طی یک سری نظرسنجی، نیازهای بدنه کارکنان و مدیران دریافت میشود. در این مسیر نیز در تعامل با اداره کل برنامهریزی و تحول سازمانی و نیز در ارتباط مستمر با واحدهای مختلف دانشگاه، عناوین نیازمندیهای آموزشی کارکنان را دریافت و اولویتبندی و به این ترتیب سبد دورههای آموزشی مرکز به صورت فصلی رونمایی و در مسیر اجرا قرار میگیرد.
محتوای دورهها و اجرای بر چه اساس تنظیم میشود؟
این مقوله در فاز دوم و سوم مدیریت فرایند آموزش قرار میگیرد. در این فازها در تلاش هستیم تا اهداف، مخاطبان خاص، شایستگیها و سرفصلهای دوره، شیوه برگزاری (حضوری، غیرحضوری آنلاین و غیره)، ابزارهای کمکی مورد نیاز، شیوه اجرا اعم از سخنرانی، کارگاهی، بازی گروهی و غیره را بر اساس قالبی که برای طرح دوره ها داریم، در تعامل با مدرسان طراحی و برنامهریزی نمائیم. در این فاز برنامهریزی به منظور اجرا نیز تهیه و تنظیم میشود. در گذشته تقویمهای آموزشی به صورت سالیانه یا مقطعی بود، با توجه به بلوغ مرکز، حدود سه سال است که تقویمهایی را به صورت فصلی طراحی و در ابتدای هر فصل طی بخشنامهای به بدنه دانشگاه اعلام میشود و کارکنان در یک بازه زمانی در این دورهها ثبتنام مینمایند.
اثربخشی کلاسها در رفتارهای سازمانی و انجام وظایف کارکنان چگونه ارزیابی میشود؟
بر اساس مدلهای علمی، چهار سطح اثربخشی شامل: واکنش، یادگیری، رفتار و نتایج یادگیری داریم. بعد از برگزاری هر دوره، ارزیابی واکنشی از دوره توسط همه دانشپذیران از طریق سامانههای مدیریت آموزش مرکز انجام میشود و مجموعه عوامل مؤثر بر دوره مورد سنجش قرار میگیرد. معدل و میانگین ارزیابی واکنشی دورهها در سطح خوبی است. از استادان دورههای مختلف نیز تقاضا میکنیم که آزمونهای مستمر قبل، حین و انتهای طول دوره داشته باشند تا سطح یادگیری دانشپذیران مورد سنجش قرار بگیرد و هر یک از دانشپذیران متناسب با توانمندیهایی که در دوره از خود نشان میدهد موفق به گذراندن دوره یا مردود میشوند. در حوزه اثربخشی رفتار و نتایج لازم است در تعامل با اداره کل برنامهریزی و تحول سازمانی این مهم مورد توجه بیشتری قرار گیرد. با توجه به پیچیدگیهای این مراحل، میتوان به تقدیرها و بازخوردهای ارسالی از مدیران واحدهای دانشگاه اشاره کرد؛ به عنوان مثال، پس از برگزاری برخی از دورهها، ریاست محترم دانشگاه یا مدیران ارشد دانشگاه بابت اثربخش بودن دوره در رفتار کارکنان از مرکز تقدیر و تشکر نمودند.
آیا شرکت در کلاسهای ضمن خدمت شامل اعضای هیأت علمی میشود؟
در حوزه اعضای هیأت علمی، ذیل آئیننامه ای که پیشتر اشاره شد، کمیته برنامهریزی و نظارت چندین جلسه طی سال گذشته تشکیل جلسه داد و در حال حاضر دستورالعمل اجرایی افزایش توانمندیها و شایستگیهای حرفهای اعضای هیأت علمی و مدیران دانشگاه تهران تصویب شد و سبد دورههای آموزشی برای سطوح مختلف اعضای هیأت علمی از بدو استخدام تا استادی و پس از آن مشخص شد و هم اکنون در مسیر طراحی و برنامهریزی برای اجرا هستیم. انشاالله خبر شروع برگزاری دورههای ویژه اعضای هیأت علمی را در قالب تقویم آموزشی در پاییز امسال رونمایی خواهیم کرد. البته قابل ذکر است طی سال ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹، حسب نیاز و ضرورت توانمندسازی اعضای هیأت علمی در بخش یاددهی-یادگیری الکترونیکی (در راستای مدیریت پاسخ به ویروس کرونا در بخش آموزش عالی) بیش از پنج نوبت دورههای توانمند ساز در تعامل با مرکز یادگیری الکترونیکی دانشگاه برگزار شد.
با توجه به اینکه انتصاب مدیران در پستهای مختلف نیازمند تجربه و مهارت در آن حوزه است، برای توانمندسازی مدیران دانشگاه چه برنامههایی داشتهاید؟
در حوزه مدیران دانشگاه، طی سالهای ۱۳۹۶ تاکنون، دورههایی را بر اساس نیازسنجیهایی که از مدیران ارشد دانشگاه انجام میدادیم به صورت موردی برگزار میکردیم، اما خبر خوب این است که پیرو آئیننامه که پیشتر اشاره شد و در قالب یک طرح کلان، پروژه ای تحت عنوان «طراحی مدل شایستگیهای مدیران دانشگاهی و دورههای مورد نیاز» را به سرانجام رساندیم که در این طرح، (به عنوان پایلوت برای کشور)، شایستگیهای عمومی و تخصصی هر یک پستهای مدیریتی دانشگاه تهران و نیز دورههای عمومی و تخصصی به ازای هریک از پستهای مدیریتی دانشگاه تهران احصاء شدند و مقرر شد نتایج طرح را در قالب پرسشنامههایی به بدنه مدیریتی دانشگاه و خبرگان حوزه ارسال کنیم و مورد اعتبار یا بی قرار دهیم. در فاز بعدی به صورت اولویتبندی و زمانبندی شده در مسیر اجرا قدم برمیداریم.
استقبال کارکنان، مدیران و اعضای هیأت علمی از دورهها چگونه است؟
در بخش کارکنان با توجه به بضاعت مرکز، تعداد دورههایی را در هر فصل فعال میکنیم که با توجه به استقبال زیاد همکاران محترم، ظرفیت دورهها در همان روزهای ابتدایی تکمیل میشود. علاوه بر این، برخی دورههای را حسب اعلان نیاز از سوی واحدها و در تعامل با واحدهای دانشگاه خاص آن پردیس یا واحد برگزار مینماییم. البته لازم است که منابع مرکز در حوزههای مختلف سخت افزاری، نرمافزاری و مغز افزاری تقویت شود تا بتوانیم شتاب بیشتری در این حوزه بگیریم و در این مسیر بی شک نیاز به همراهی واحدهای مختلف دانشگاه در حوزه اجرا داریم. شرکت در دورهها برای کارکنان ارزش افزوده دارد، هم از منظر توسعه نگرشها، دانشهای و مهارتهایی که برای پیشبرد اهداف سازمانی و فردی کسب مینمایند و هم از منظر امتیازاتی که در مسیر ارزیابی عملکرد و ارتقا و غیره عاید این همکاران خواهد شد. در بخش اعضای هیأت علمی نیز با توجه به آئیننامهای که پیشتر اشاره شد، شرکت و یا تدریس در دورهها، هم در افزایش توانمندیها و شایستگیهای حرفهای این عزیزان مؤثر خواهد بود و هم امتیازهایی را در مسیر ترفیع، ارتقا و تبدیل وضعیت برای اعضای هیأت علمی به همراه خواهد داشت. در بخش مدیران دانشگاه، ما عمدتاً با اعضای هیأت علمی روبهرو هستیم که به درجه بالایی از تخصص در رشته خود رسیدهاند و سالیان سال نیز تجربه کسب کردهاند، اما لازم است شایستگیها و مهارتهای مدیریتی متناسب با حوزه سرپرستیشان را تقویت نمائیم و صالح این است که هر مدیری، مهارتهایی را قبل و پس از انتصاب کسب نمایند تا بتوانند تصمیمات مطلوبتری را در حیطه وظایف خود اتخاذ نمایند. همچنین وظیفه ما در مرکز این است که تجربیات این مدیران را قبل، حین و حتی پس از مسئولیت مدیریت، ثبت و ضبط کنیم که انشاالله در این مسیر با همراهی این عزیزان قدم برخواهیم داشت. در این بخش نیز هر زمان که متناسب با برنامههای جاری دانشگاه، دورههایی برگزار گردید با استقبال زیاد مدیران مواجه شد. از این جمله میتوان به کلاسهای مختلفی که در پردیسها و بخشهای گوناگون دانشگاه مانند پردیس کشاورزی، باغ نگارستان و غیره برگزار شد، اشاره نمود. البته در نظر گرفتن امتیازات برای مدیرانی که در دورههای آموزشی به عنوان مدرس یا فراگیر، حضور و همراهی فعال دارند، تشویقکننده خواهد بود.
با توجه به شیوع کوید ۱۹ مرکز آموزشهای ضمن خدمت چه برنامهای برای این شرایط در نظر گرفته و چه اقداماتی انجام داده است؟
با توجه به اینکه در انتهای سال گذشته ویروس کرونا در جهان شیوع پیدا کرد، قبل از ثبت اولین مورد ابتلاء در ایران، اولین دوره آموزشی با عنوان راههای پیشگیری از کرونا را در همایش مورخ ۲۱ بهمن ۱۳۹۸ برگزار کردیم و این اولین دوره آموزشی با موضوع کرونا بود که در دانشگاههای کشور برگزار شد. در ادامه با توجه به روند پیشرفت ویروس کرونا، یک بازنگری سریع در شیوه اجرای دورهها داشتیم و تلاش کردیم از رویکردهای آنلاین و محتوا محور استفاده کنیم و تا کنون بیش از ۵۰ عنوان دوره در تعامل با مدرسان ضبط و تدوین محتوا نمودیم و مجموعهای برای هر دوره آماده کردیم. شیوه دورههای آموزشی را خصوص در بخش کارکنان از حضوری به سمت محتوا محور و آنلاین سوق دادیم. البته حسب مورد با توجه به الزام و ماهیت دوره، کلاسهایی هم به صورت حضوری با رعایت پروتکلهای بهداشتی، به صورت محدود، برگزار کرده ایم. در حوزه اعضای هیأت علمی و مدیران نیز همانطور که پیشتر اشاره شد دورهها را به صورت آنلاین و محتوا محور برگزار نمودیم. از حوزه مدیران دورههایی که برگزار نمودیم از استراتژی ترکیبی حضوری و همزمان آنلاین بهره بردیم. از اقدامات دیگر مرکز در سال ۹۹ میتوان به موارد زیر اشاره نمود: تنظیم و ارائه برنامه آموزشی برای دورکاری کارکنان، تقویت زیر ساختهای نرمافزاری مرکز، تقویت سامانههای ارتباطی و استفاده از شبکههای اجتماعی و مجازی به سبب ارتباط مؤثر با بدنه منابع انسانی دانشگاه.
نحوه برگزاری کلاسهای حضوری در شرایط بحران چگونه بود؟
در دورههای حضوری کلیه ملاحظات ایمنی، سلامت و پروتکلهای بهداشتی را رعایت کردیم. با توجه به اینکه مرکز آموزشهای ضمن خدمت مأموریت برگزاری آزمونهای داخل دانشگاه از جمله آزمونهای صلاحیت عمومی برای انعقاد قرارداد شرکتی، آزمون اعمال مدرک و غیره را به عهده دارد، حتی در ایام کرونا با توجه به مأموریت واگذار شده به مرکز با فاصلهگذاری هوشمند و ملاحظات بهداشتی به صورتی حضوری این آزمونها را برگزار کردیم.
ترجیح کارکنان قبل از کرونا شرکت در کلاسهای حضوری بود. در مو اجهه با بحران کرونا این روند چگونه ادامه خواهد داشت؟
با شیوع ویروس کرونا تحولی در حوزه شیوههای آموزشی ایجاد شد که ناچاریم به سمت استفاده از آموزش محتوا محور و آنلاین برویم. استقبال همکاران از دورههای محتوا محور و مجازی نسبتاً خوب بود و البته این بلوغ و توانایی مرکز آموزشهای ضمن خدمت و نیز فراگیران برای اجرای این دورهها در حال تقویت و افزایش است و البته این مهم نیازمند امکانات و زیرساختهایی نیز میباشد. اگر این امکانات را برای مجموعه فراگیران فراهم کنیم کلاسهای آنلاین اثربخشتر و امکان تعامل فراگیران با مدرسان و تبع آن بهره وری آموزش هم بیشتر خواهد شد. در هر صورت پاسخ من به این سوال این است که در ادامه مسیر ما برای برخی دورهها را متناسب با ماهیت دوره، تولید محتوا نموده و در اختیار همکاران قرار میدهیم. در عین حال بنا داریم از بسترهای آنلاین هم برخی دورهها را برگزار نمائیم به شیوه تعاملی و دوطرفه، چرا که این مزیت را دارد افراد درگیر رفت و آمد نشوند و از هر جایی بتوانند به دوره دسترسی پیدا کنند. در عین حال دورههای حضوری را نفی نمیکنیم و ماهیت برخی دورهها و توصیههای مدرسان ما را ملزم میکند که برخی دورهها را به صورت حضوری برگزار کنیم، کما اینکه در همین ایام هم با رعایت پروتکلها برگزار کردیم.
در واقع شما آموزش مجازی غیر همزمان یا آسنکرون را در آموزش کارکنان مؤثر نمیدانید؟
در حوزه آموزش بزرگسالان، آموزش مجازی غیر همزمان به تنهایی کافی نیست. طبیعت دورههای دانشجویی کمی متفاوت است و روشهای مختلف برای او شاید مناسب باشد. اما در حوزه کارکنان، مدیران و اعضای هیأت علمی که هر یک تجربه و تخصص خاص خود را دارند، در عین حال دورههای حضوری را نفی نمیکنیم و ماهیت برخی دورهها و توصیههای مدرسان ما را ملزم میکند که برخی دورهها را به صورت حضوری برگزار کنیم، کما اینکه در همین ایام هم با رعایت پروتکلها برگزار کردیم ۱۱۵ ماهنامه خبری دانشگاه تهران / شماره ۱۲۶ کالسهای غیر همزمان و صرفاً محتوا محور به تنهایی جوابگو نیست و مدرس به عنوان مربی باید نقش هماهنگ کننده بین یادگیرندهها را داشته باشد. پیشنهاد ما رویکردهای ترکیبی است. ترکیبی از سنکرون و آسنکرون چرا که تعامل بین فراگیران با مدرس و فراگیران با هم باید صورت بگیرد.
برای گسترش فعالیتهای مرکز چه برنامههایی در نظر دارید؟
مرکز آموزشهای ضمن خدمت با توجه به مأموریتهای خود یک مرکز مستقل است و بر مبنای درآمد-هزینه باید عمل کند. یکی دیگر از مأموریتهای مرکز، آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی سازمانهای دولتی و خصوصی و سازمانهای صنعتی و خدماتی و آحاد جامعه است تا بتوانیم دورهها و خدمات آموزشی را برای بیرون از دانشگاه نیز ارائه دهیم و قدمهایم را مسیر تعالی منابع انسانی بدنه جامعه ایرانی و حتی فراتر از آن برداریم. دانش بسیاری در دانشگاه تهران در حوزههای مختلف نهفته است که ما در تلاشیم در شعاع پوشش خود جامعه را از این توان بهرهمند نمائیم. در همین مسیر، تلاش کردیم دورههای کوتاه مدت، میانمدت و بلندمدت در قالب دورههای حرفهای-تخصصی، MABهای کوتاه مدت یا DBAهای یکساله، را برای سازمانهای صنعتی و خدماتی در زمینههای مختلف در تعامل با بدنه دانشگاه و متخصصان دانشگاه و صنعت برگزار کنیم. هم اکنون بسیاری از نهادها و سازمانهای معتبر خصوصی و دولتی مانند وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، برخی بانکها و صنایع خودروسازی و …، توانمندسازی مدیران و کارکنان خود را به مرکز آموزشهای ضمن خدمت سپردهاند و مرکز این آمادگی را دارد که دورههای آموزشی و سازمانی را برای ارگانها و دستگاههای مختلف برگزار کند. یکی از مزیتهای مرکز این است که فعالیتهای ما برای سازمانها به صورت تخصصی از نظر محتوا، ساعت دوره، مدرسان، شیوه برگزاری، و در تعامل با سازمانهای متقاضی به صورت سفارشی شده میباشد که سبب افزایش رضایت شده است. خبر خوب این است که با توجه به اهداف و برنامههای مرکز و با توجه به تلاشها و فعالیتهای صورت گرفته در حوزه توانمندسازی مدیران و کارکنان در داخل و خارج دانشگاه طی سنوات گذشته، در تلاش هستیم به زودی مجوز کانون ارزیابی و توسعه شایستگیهای مدیران و کارکنان را از سازمان اداری و استخدامی دریافت نمائیم و این مجوز این مزیت را برای دانشگاه ایجاد میکند که به عنوان دانشگاه جامع در حوزه افزایش توانمندیها و شایستگیهای کارکنان و مدیران و بدنه نیروی انسانی سازمانهای دولتی و خصوصی قدم بردارد.
در پایان اگر سخنی را ضروری میدانید.
از مجموعه واحدهای ستاد و صف دانشگاه که در فازهای مختلف فرآیند آموزش با در اختیار گذاشتن کلاس و امکانات سخت افزاری، نرمافزاری و مغز افزاری مرکز را یاری میرسانند، تشکر و قدردانی مینمایم. بی شک در مسیر پیشرو به کمک و حمایت بیشتری نیاز داریم. تقاضا میکنیم از طریق لینکهای ارتباطی نظیر سایت مرکز (stc.ut.ac.ir) ایمیل (stc@ut.ac.ir) و کانال های مرکز نظرات ارزشمند خود را در حوزههای مختلف بفرمائید. دانش نهفته در دانشگاه تهران بسیار زیاد است و باید مدیریت شود. مرکز آمادگی خود را برای هرگونه همکاری و حمایت در مقولههای مختلف مدیریت فرآیند آموزش و در قالبهای مختلف تعریف پایان نامهها و طرحهای پژوهشی-کاربردی، جذب کارآموز و امریه و سایر مدلهای همکاری اعلان میدارد. در پایان از زحمات خالصانه همکاران بسیار زحمتکش و خوبم در مرکز آموزشهای ضمن خدمت تشکر و قدردانی مینمایم.
با تشکر از اینکه در این گفتوگو شرکت کردید.
این مصاحبه در شماره اخیر دوماه نامه مدت، ارگان روابط عمومی دانشگاه تهران، منتشر شده است.
نظر شما :